Film jest jedną z najbardziej
popularnych form rozrywki Filipińczyków. Filipińskie kino to także ogromny
przemysł, zatrudniający dwieście sześćdziesiąt tysięcy osób i generujący
rocznie około pół biliona PHP (filipińskich peso) (1). W latach 50. produkowano nawet do trzystu pięćdziesięciu
filmów rocznie, by 2007 r. liczba filmów spadła do trzydziestu w ciągu roku (2). Zmniejszenie produkcji jest
skutkiem recesji z połowy lat 90., która dotkliwie dotknęła kraje azjatyckie,
lecz także efektem ogromnej popularności telewizji oraz zagranicznych produkcji
(głownie amerykańskich). Na szczęście rozwój technologii pozwalającej tanio
kręcić filmy sprawił, że coraz więcej
słychać o kinie niezależnym i eksperymentalnym. Rząd pracuje również nad
ustawami, które mają wesprzeć rodzimy przemysł filmowy (3).
Horror na tle całości kina
filipińskiego nie prezentuje się nadzwyczajnie. Choć pod względem ilości
produkowanych filmów z tego gatunku Filipińczycy ustępują jedynie Japończykom
(tylko w 2009 r. na ekranach kin pojawiło się osiem premierowych horrorów), to
pod względem jakości są to produkcje wybitnie komercyjne, w większości
reprezentujące kino klasy B, a czasem nawet i z dalszych liter alfabetu. Wiele
jednak z tych pozycji zyskało status dzieł kultowych i wiele z nich warto
poznać bliżej.
Chronologicznie pierwszym
horrorem był zrealizowany w 1931 r. niemy horror, „Ang Multo sa Libingan” a wyreżyserował
go José Padilla, Jr, znany aktor oraz uznany bokser, który brał udział w dwóch
przedwojennych olimpiadach (4).
Niestety w przypadku większości filipińskich filmów grozy, zwłaszcza z lat
przedwojennych, jak też 50. i 60. istnieje niewiele dostępnych danych. Z
brakiem istotnych informacji mamy także do czynienia w przypadku „Satanas” (1932). Wiadomo o tym filmie
niewiele więcej ponadto, że w obrazie tym zadebiutowała Rosa del Rosario,
gwiazda filipińskiego kina z lat 60. znana najbardziej z roli Darny, komiksowej
superheroski oraz, że w filmie pojawia się wątek satanistyczny. Szatan,
paktowanie z diabłem, demony i opętanie stały się jedynym z ulubionych tematów
wczesnych horrorów. Wątki demoniczne były obecne m.in. w „Kamay ni Satans” z 1950 r. w reżyserii Gerardo De Leona, w
horrorach Mauro Gia Samonte - “Anak ng
demonyo” (1989) czy w “Huwag mong
buhayin ang bangkay” (1989), a także w filmach innych reżyserów. Jedną z
klasycznych fabuł nurtu „demonicznego” przedstawia pochodzący z 1977 r. film Celso Ad. Castillo,
„Maligno!”. Historia zaprezentowana
w filmie przypomina tę ze słynnego „Dziecka Rosemary”: pewna dziennikarka
zostaje zapłodniona przez Szatana. Kobieta rodzi dziewczynkę, poznaje
przystojnego mężczyznę, stara ułożyć sobie życie. Lecz wyznawcy kultu szatana
nie zamierzają pozostawić kobiety, ot tak sobie. Polują na jej córkę, a młoda
matka zmuszona jest walczyć o swoje dziecko. W tym filmie pojawiają się typowe
elementy filipińskiego nurtu „demonicznego”: szatan, opętanie, egzorcyzmy,
tajemne rytuały i symbole religijne.
Popularnym nurtem w filipińskim
kinie grozy są także horrory, który czerpią z bogatego miejscowego folkloru.
Takim obrazem był jeden z pierwszych filipińskich horrorów nakręcony w całości
w języku tagalog, „The Witch” („Ang
Aswang”, 1933, reż. George Musser). Bohaterem tego filmu był aswang (czyli “pies”, lecz także “zły duch”) (5), filipińska odmiana wampira spokrewniona z indonezyjskim kuntilanakiem i malajskim pontianakiem i równie jak ona popularna
wśród filmowców. Nie licząc filmu z 1933 r. horrorów z nazwą tej legendarnej
postaci w tytule zrealizowano jeszcze osiem; w tym jeden filipińsko-kanadyjski
pseudodokument z 2008 r., „Aswang: A
Journey Into Myth” (reż. Jordan Clark) oraz jego sequel, również w
reżyserii Clarka, „The Aswang
Phenomenon” (2009). Oczywiście, filmów mniej lub bardziej bezpośrednio
nawiązujących do tej mitycznej postaci jest znacznie więcej. Choćby „Impaktita” (reż. Peque Gallaga, 1989),
w którym młoda bohaterka wiedzie szczęśliwe życie u boku kochającej rodziny, ma
nawet chłopaka, lecz każdej nocy prześladują ją koszmary o aswangu, który składa dziewczynie nocne wizyty. Wkrótce na jaw
wychodzi mroczna tajemnica. Bohaterka została adoptowana, po tym jak ojciec
dziewczyny próbował ją zabić. Jej prawdziwa rodzina dotknięta jest bowiem
klątwą aswanga. Każda kobieta z rodu
bohaterki po ukończeniu osiemnastu lat przemienia się w głodnego krwi wampira.
Inną popularną postacią z
lokalnych legend jest manananggal,
będący filipińskim odpowiednikiem malajskiego penanggalana. Postać tego upiora znajdziemy m.in. w komediowym
horrorze, „Manananggal vs. Mangkukulam” (reż. Consuelo P. Ostrio, 1960) (6) oraz w„Manananggal in Manila” (reż. Mario O'Hara, 1997). Z kolei w„Tianaku” (reż. Peque Gallaga i Lore
Reyes, 1953) pojawia się zły duch dziecka, zwany tinyanak (7). Filmów z tym dziecięcym upiorem
zrealizowano w sumie cztery, najnowszy miał premierę w 2007 r.,
”Tinyanaks” (reż. Mark Reyes).
Fabuła filmu koncentruje się wokół grupki uczniów, którzy w opuszczonym domu
prześladowani są przez dziecięcego demona. Interesującym horrorem, wplatającym
w fabułę nawiązania do rodzimego horroru jest
„The Inheritance” („Ang
Pamana”, reż. Romeo Candido, 2006). Jest to pierwszy filipiński horror
zrealizowany w koprodukcji z Kanada. Pojawiają się w nim obok aswanga i manananggala, także duwende
(skrzaty) oraz kapre (olbrzymy).
Do grupy horrorów korzystających
z rodzimego folkloru można zaliczyć także „The
Wedding Curse” („Sukob”, 2006) w reżyserii Chito Roño z udziałem dwóch
pięknych aktorek i wielkich gwiazd filipińskiego kina, Kris Aquino (8) oraz Claudine Barretto. Intryga w filmie zbudowana została
wokół przesądów Filipińczyków odnośnie wesela. Mieszkańcy Filipin wierzą, że
nie powinno brać się ślubu w tym samym roku, w którym ktoś z najbliższej
rodziny już się pobrał lub zmarł. Można bowiem w ten sposób ściągnąć na
nowożeńców nieszczęście. Sandy oraz Dale, bohaterowie horroru, przekonują się o
tym osobiście. Wkrótce po ich weselu zaczynają w tajemniczych okolicznościach
ginąć weselni goście. Ich ciała znikają a na miejscu zdarzenia Sandy dostrzega
zjawę w ślubnej sukni. Jak się okazuje w czasie kiedy dziewczyna brała ślub,
jej siostra, Diana również wychodziła za mąż. Obie kobiety, na skutek
nieodpowiedzialnego zachowania ich ojca, nie wiedziały o sobie, nieświadomie
ściągając na siebie „weselną klątwę”. Warto
dodać, że konwencjonalizm całej historii nie zniechęcił widzów i aż do 2009 r.
obraz Roño z wynikiem stu osiemdziesięciu sześciu milionów filipińskich peso
dzierżył rekord w kategorii „najbardziej kasowy film”.
PRZYPISY
1) Por. Rene Martel, Tax Deal for
Movie Industry, The Manila
Times Internet Edition. Styczeń 29, 2008. 1PHP=0.02 USD
2) Por. Jonh Grafilo, Cannes
Entry Puts Spotlight on Philippine Indie Films,
Top News Light Reading.
Maj 06, 2008.
3) Senate Bill No.4 - Revival of the
Philippine Movie Industry. Senator Jinngoy Estrada Official Website – dostęp
04.09.09.
4) Istnieje sprzeczności co
do daty realizacji tego filmu. Jeśli prawdą jest, że „Ang Multo sa Libingan” został zrealizowany w 1931 r., to pierwszym
horrorem w dziejach kina grozy z FilipIn jest „Ang Manananggal (The Viscera Sucker) z 1927 r.
5) Na filipińskich wyspach
żyje ok. 50 grup etnicznych, dlatego też w zależności od miejsca aswang różnie jest opisywany.
Najczęściej przedstawia się go jako kobietę, która zmarła tragiczną śmiercią
albo podczas porodu. Aswang posiada
zdolność transformacji i najchętniej atakuje mężczyzn oraz małe dzieci, z
pomocą długiego ostrego języka, wypijając ich krew lub wysysając życiową
energię. Wampir, często pod postacią ptaków, podróżuje szukając osób śpiących
albo chorych, czyli kogoś, kto nie jest w stanie się bronić. Zamieszkuje
przeważnie w gałęziach wysokich drzew lub w rynnach domów. W niektórych
regionach Filipin specyficzny gatunek ptaków zwanych tik tik (lub wak wak)
uważany jest za odmianę aswanaga.
Bob Curran, Vampires: A Field Guide To The
Creatures That Stalk The Night, s. 36-37.
6) W filmie tym pojawia się także jeszcze
jedna postać wywodzą się z folkloru – mangkukulam.
Tym mianem określa się wiedźmy lub czarowników, którzy z
pomocą zaklęć oraz specjalnej laleczki voo
doo, pragną wyrządzić komuś krzywdę.
Por.
Francisco, S.J Demetrio, Encyclopedia of Philippine Folk Beliefs and Customs.,
Cagayan de Oro City, Xavier University, 1991.
7) Istnieje wiele opowieści o tinyanaku. Wszystkie zgadzają się co do
tego, że jest to dusza dziecka, które
zmarło zanim zostało ochrzczone. Demon doskonale imituje zwyczajne dziecko, po
to by zwabić w pułapkę ofiarę. Gdy ofiara jest blisko tinyanak zamienia się w małego potwora.
Neal
Cruz, Philippine Mythological Monsters, Philippine Daily Inquirer Internet,
31.10.2008 – dostęp 10.09.09
8) Kris Auqino jest córką Corazon
Aquino, prezydent Filipin w latach 1986-1992.
Brak komentarzy :
Prześlij komentarz